منشور صلح پارسیان

خانه لاری ها ی یزد

بیش از 270 سال پیش بود که خاندان لاری‌ها برای تجارت از استان فارس به یزد آمدند و در نقاط مختلف شهر ساکن شدند. سال 1286 هجری قمری و دوره سلطنت سلسله قاجار، خانه لاری‌ها در شهر یزد ساخته شد. مالک این خانه یکی از تجار برجسته‌ لاری در شهر یزد به نام حاج محمد ابراهیم لاری و بنیان گذارش حاج غلامحسین ملازینل بود. در و دیوارهای خانه مامنی برای نسل‌های مختلف خاندان لاری‌ها شدند و قد کشیدن فرزندان خاندان را به تماشا نشستند تا این که خانه از رونق افتاد و کاربری‌های دیگری پیدا کرد. تا اواخر دوران حکومت رضا شاه پهلوی، خانه لاری‌ها، به عنوان یکی از خانه‌های اعیان و اشراف دوران خود مورد توجه خاص و عام بود اما به علت موروثی شدن به متروکه‌ای تبدیل شد و خسارات و آسیب‌های جدی به آن وارد آمد. این خانه برای مدتی خانقاه نعمت اللهی (محل زندگی دراویش مسلک نعمت اللهی) نیز بود و دراویش در آن گرد هم می‌آمدند.

در سال 1363 این بنای تاریخی توسط میراث فرهنگی یزد از صاحبش که در آن زمان آقای علی یزدی نژاد بود خریداری و مرمت شد و به عنوان محل اداره میراث فرهنگی مورد استفاده قرار گرفت. امروز این بنا به عنوان یکی از نمونه‌های معماری اصیل ایرانی علاقه‌مندان بسیاری را به درون خود می‌کشاند. بنای خانه لاری‌ها تحت تملک سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار دارد و از سال 1385 قسمت‌هایی از آن برای استفاده اداری و برپایی موزه اسناد ملی در اختیار این سازمان قرار گرفته است. با قدم گذاشتن به درون این خانه، ویژگی‌های معماری یزدی را در جای‌جای آن می‌بینید. ویژگی‌هایی مثل حفظ حریم خانه از نگاه نامحرم، همبستگی فضاهای مختلف، احترام به حریم خصوصی، چیدمان اصولی فضاها در کنار هم و غیره همه‌وهمه در خانه لاری‌ها دیده می‌شوند.

این خانه مساحتی برابر 1700 متر و زیربنایی معادل 1200 متر را به خود اختصاص داده و مجموعه‌ای از 3 حیاط و 6 باب خانه به همراه ایوان‌ها، تالارها، اتاق‌ها و یک سردر و هشتی را در خود جای داده است. امروزه در سراسر خانه، اسناد تاریخی به نمایش درآمده و اینجا را تبدیل به موزه اسناد کرده‌اند تا سفر تاریخی شما را تکمیل کنند. این خانه به تلویزیون هم راه پیدا کرد و به عنوان لوکیشن یکی از سریال‌های معروف به نام حانیه مورد استفاده قرار گرفت.  نام این اثر از تاریخ 24 بهمن ماه سال 1375 با شماره ۱۸۳۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. 

اصلی‌ترین قسمت خانه لاری‌ها حیاط بزرگ آن است که به عنوان حیاط اصلی در نظر گرفته می‌شود؛ حیاطِ مستطیلی شکلی در امتداد شمالِ‌شرقی-جنوبِ‌غربی بنا قرار دارد. جبهه‌های جنوب‌غربی و شمال‌شرقی و قسمت‌های جنوب‌شرقی و شمال‌غربی این حیاط وسیع تفاوت‌هایی با هم دارند. به سمت جنوب‌غربی بچرخید و در پیش رویتان ایوان بلندی را ببینید که اختلاف ارتفاع فاحشی میان این بخش و شمال حیاط ایجاد کرده است. اختلافی که ارزش و اهمیت این قسمت از ساختمان را به رخ می‌کشد. گرمای هوا که بیشتر شود، این ایوان غنیمتی در خانه به شمار می‌رود چرا که وجود آن در ضلع جنوبی و جنوب‌غربی باعث وجود سایه می‌شود. اهالی خانه را تصور کنید که در فصل تابستان در ایوان می‌نشستند و به دور از تابش مستقیم خورشید هوای خنکی را تجربه می‌کردند.

 در مرکز بخش جنوب‌شرقی حیاط وضعیتی کاملا متفاوت به چشم می‌آید و فضاهای بسته خودنمایی می‌کنند. در مرکز این بخش یک اتاق پنج دری جا خوش کرده و در اطراف آن ایوان‌های کوچک و باریکی دیده می‌شوند. هم ردیف با این قسمت‌ها، یک اتاق سه دری و ایوان کوچکی قرار گرفته است. در کنار همه این فضاهای بسته، راهروهایی هم هستند که به عنوان فضای نیمه‌باز شناخته می‌شوند و در حد فاصل فضاهای بسته قرار گرفته‌اند. بر روی حوض لاجوردی میان حیاط تختی قرار دارد که با سه پله از سطح حیاط جدا می‌شود و نیمی از فضای حوض را اشغال می‌کند. این تخت و فضای آن اصطلاحا غروب‌نشین یا سایه‌نشین نامیده می‌شود.

ایوان بلند و دهانه وسیع آن، حیاط را به درون خود کشیده و پیوند خاصی را در مرز این دو قسمت به وجود آورده است. دیوارهای داخلی ایوان یکی از پرکارترین قسمت‌های حیاط اصلی را به نمایش می‌گذارند که در ادامه تزییناتِ دیوارِ حیاط، امتداد یافته‌اند. این ویژگی‌ها ایوان را یکی از قسمت‌های مهم حیاط اصلی جلوه می‌دهد. دلیل دیگری که اهمیت و منزلت این ایوان را افزایش می‌دهد، اتاق‌ها و گوشوارهایی (اتاق هایی در چهار سوی ایوان) است که در اطراف آن و در دو طبقه شکل گرفته‌اند و درها و پنجره‌های شان به ایوان گشوده می‌شود. در پشت ایوان، بادگیر بلندی قد برافراشته که از داخل حیاط به خوبی مشخص است.

اتاق‌های این عمارت با سه پله که با سنگ‌های مشبک‌کاری تزیین شده است از حیاط جدا می‌شوند. اتاق‌های چهارضلعی دورتادور حیاط را در بر گرفته‌اند و در هر ضلع با درهای چوبی به یکدیگر راه دارند. هنر گچ‌بری و رنگ بنفش در داخل اتاق‌ها به زیبایی به‌کاررفته است. سقف مسطح اتاق‌ها را با تیرهای چوبی پوشانده‌اند و روی آن‌ها توفال‌کاری (گچ‌کاری بر روی آهن توری) و بر روی توفال‌ها نیز نقاشی گل‌وبوته دارد. هر یک از 22 اتاق این مجموعه با نام خاصی مشخص شده و کاربرد خاصی داشته‌اند. اتاق سه دری مخصوص بچه‌ها و اتاق پنج دری مخصوص خانواده و اتاق ارسی با درب کشویی به سمت بالا همگی در این عمارت قرار دارند. 

مطالب مرتبط:

موزه آب یزد

برای خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح پارسیان شوید.

جهت رزرو تور و سفر به یزد با شماره 0216714 در تماس باشید.

جهت رزرو بلیط هواپیما کلیک کنید.