منشور صلح پارسیان

مسجد شاه اصفهان در ضلع جنوبی میدان تاریخی نقش جهان باشکوه‌ترین نماینده هنر معماری اسلامی اصفهان و نمایانگر تکامل هزار سال مسجدسازی در ایران است.ساخت حکایت ساخت مسجد شاه از یک نذر آغاز شد . شاه طهماسب صفوی که به تازگی از یکی از جنگ‌هایش جان سالم به در برده بود نذر کرد به شکرانه نجاتش مسجدی بسازد؛ اما در میانه جنگ‌ها و کشمکش با ازبکان فرصت ادای نذرش را پیدا نکرد. تاریخ اما به گونه‌ای ورق خورد که نوه‌اش یعنی شاه عباس صفوی، نذر پدربزرگ را به شکوهمندترین صورت ممکن از مال خالص خود ادا و ثواب آن را به روح جدش تقدیم کند. به این ترتیب مسجد امام در رقابت با مسجد جامع اصفهان ساخته شد که مربوط به دوره حکومت سلجوقی بود.

شاه عباس، نوه طهماسب صفوی، که به تازگی اصفهان را برای پایتختی انتخاب کرده بود می‌خواست محور تجارت را از مرکز شهر و پیرامون مسجد جامع، به میدان نقش جهان جابه‌جا کند. بنابراین دستور داد مسجدی با ظرفیت مناسب برای برگزاری مراسم دینی پایتخت ساخته شود. مسجدی ساده اما باشکوه که در سراسر آن رنگ‌های فیروزه‌ای و آبیِ کاشی‌کاری‌ها حال و هوایی آسمانی به بیننده می‌بخشد. گنبد مسجد امام بلندتر از هر بنایی در میدان نقش جهان است و بر تمام شهر اشراف دارد که جایگاه مهم دین در حکومت صفوی را به نمایش می‌گذارد.

نام های مسجد شاه اصفهان در گذر زمان

مسجد شاه اصفهان که پس از انقلاب سال 1357 در ایران به مسجد امام تغییر نام داده است در طول تاریخ نام های مختلفی از داشته که مهمترین آنها مسجد شاه بوده است. از دیگر نام های این مسجد می توان به مسجد سلطانی، مسجد المهدی و مسجد جامع عباسی اشاره کرد.

تزیینات و ظاهر مسجد 

باهدف صرفه‌جویی در زمان و هزینه، تکنیک نوین هفت‌رنگ برای کاشی‌های این مسجد به کار گرفته شد. استفاده از آثار هنرمندان بنام خوش‌نویس، منبت‌کار و سنگ‌تراش به تزیینات این بنا ارزشی ویژه بخشیده است. باوجود تعدد استادکاران و هنرهای به کار رفته در ساخت مسجد، هویت واحد و یکپارچه‌اش برای هر بیننده‌ای شگفت انگیز است. انگار تمام این مسجد را یک نفر ساخته است و نمازگزارانش را نیز به سوی این وحدت روح سوق می‌دهد. بنابر گزارش‌ها، مسجد با 18 میلیون قطعه آجر و 475 هزار کاشی ساخته و آراسته‌ شده است. در بخش پایینی دیوارها از قطعات بزرگ و یکپارچه سنگ مرمر تراش‌خورده، بهره گرفته‌اند. این سنگ ها از معدنی در حاشیه اصفهان تهیه شده‌ که کشف آن اتفاقا همزمان با ساخت بنا بوده است. محراب مرمری یکپارچه این مسجد زیباترین محراب در میان مساجد هم‌دوره به شمار می آید.

انعکاس صدا در مرکز گنبد

 بسیاری از گردشگران خارجی و ایرانی زیر نقطه مرکزی گنبد اصلی مسجد می‌ایستند و انعکاس صدای‌شان در شعاع کم و بیش چهل متری را آزمایش می‌کنند. این جزو جذاب‌ترین تجربیات بازدید از مسجد امام است. این ویژگی انعکاس صدا را به ساختار گنبد نسبت می‌دهند که در نبود بلندگو به اذان‌گویان و مُکبّران این امکان را می‌داد صدای‌شان را به گوش همه نمازگزاران در گوشه‌گوشه صحن مسجد برسانند.راهنمایان گاهی برای نمایش این ویژگی با ایستادن روی سنگ مشخص شده اسکناسی نو را تکان می‌دهند و شنیده شدن صدای آن در تمام صحن، موجب شگفتی گردشگران می‌شود. برخی با پاکوبیدن بر زمین و کف زدن انعکاس صدا را آزمایش می‌کنند. این میان گاهی هم فرد خوش صدایی پیدا می‌شود که با خواندن آواز یا اذان گویی طنینی خوش را در گنبدخانه به گوش حاضران برساند.

گنبد مسجد شاه

چشم‌گیرترین سازه مسجد، گنبد آن است؛ گنبدی فیروزه رنگ که از هر نقطه میدان نقش جهان خودنمایی می‌کند. این گنبدِ بسیار بزرگ و پیازی شکل 52 متر بلندی دارد و از بیرون و داخل کاشی‌کاری شده ‍‌است. روی گردن گنبد هشت کتیبه به رنگ لاجوردی از آیات قرآن به چشم می خورد و در بخش‌های پایینی آن صلوات بر معصومان، روی شمسه‌ها و موج‌ها تکرار شده‌اند. گنبد مسجد امام پرکارترین و استادانه‌ترین اثر معماری قرن 11 هجری شمرده می‌شود که از تمام بناهای آن روزگار شهر اصفهان بلندتر بوده است.

گنبد، دوپوش (پوسته) است؛ ارتفاع پوسته بیرونی به 52 متر می رسد، پس از آن یک فضای خالی حدودا 16 متری از داخل ایجاد شده است و سپس پوسته دیگر با ارتفاع 38 متر (به اندازه یک ساختمان 13 طبقه) قرار دارد. دوپوش بودن گنبد با توجه به ساختار و بزرگی آن موجب استحکام بیشتر، عایق‌بندی بهتر دما و انعکاس صدا شده است. 

محوطه باز زیر گنبد را یک صحن یا گنبدخانه بسیار بزرگ با چهل ستون و طاق احاطه کرده است که برگزاری مراسم دینی با حضور کلیه ساکنان پایتخت پر رونق صفویان را امکان‌پذیر می‌کرد. 

مناره های مسجد

مساجد شیعیان اغلب دو مناره دارند که آ‌نها را به‌عنوان نمادی از قرآن و عترت می‌شناسند یعنی دو ریسمان الهی برای دستیابی به توحید، اما در مورد مسجد جامع اصفهان موضوع کمی فرق می کند. از سردر قیصریه یعنی ورودی اصلی نقش جهان که پا به میدان بگذارید، درست پیش روی‌تان در ضلع مقابل میدان، چهار مناره مسجد امام همراستا و کمابیش هم‌اندازه با هم به چشم می‌آید. نزدیک که می‌شوید می‌بینید منارهای جلویی کوتاه‌ترند و جهتی متفاوت با منارهای اصلی مسجد دارند. درواقع منارهای جلویی درگاه ورودی مسجد است که همچون آغوشی گشوده مردم را به آرامش معنوی درون خود فرا می‌خواند. منارهای درگاه ورودی 42 متر و منارهای اصلی مسجد 48 متر بلندی دارند. هر چهار مناره دارای گلدسته هستند، اما جالب است بدانید که بنابر گزارش شاردن، -سیاح اروپایی- از آنها برای اذان‌گویی استفاده نمی‌شده است و تنها جنبه شکوه نمادین داشته‌اند. چون بلندی منارها به حدی بود که از بالای آنها درون کاخ و حرمسرا دیده می‌شد بنابراین منار چوبی کوتاهی برای اذان‌گویی ساخته شد.

شبستان 

دو شبستان در شرق و غرب مسجد، مکانی برای برگزاری نمازها در زمستان و فضای بسته هستند. شبستان شرقی بزرگ‌تر، اما ساده و بدون تزیینات است و شبستان غربی با کاشی خشتی هفت‌رنگ آراسته شده و محراب مرمری آن از زیباترین محراب‌های مساجد اصفهان به شمار می رود. شبستان‌ها هرکدام یک سنگاب در مرکز خود دارند که در ادامه درباره آن بیشتر خواهیم گفت.

بخشی از حیاط شبستان‌ها دوطبقه است که غرفه های آن محل زندگی طلاب علوم دينی بود. دو مدرسه نیز در جنوب‌شرق و جنوب‌غرب مسجد قرار گرفته اند. ساخت یکی را به شاه سلیمان صفوی نسبت می‌دهند و سلیمانیه می‌نامند. مدرسه جنوب‌شرقی را ناصرالدین‌شاه قاجار مرمت کرده و از آن پس ناصریه نام گرفته است و این مدرسه نیز حجره‌هایی برای سکونت طلاب داشته است.

برای خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح پارسیان شوید.

جهت رزرو تور و سفر به اصفهان با شماره 02162714 در تماس باشید.

جهت رزرو بلیط هواپیما کلیک کنید.