منشور صلح پارسیان

خانه زینت الملوک قوامی شیراز

سال 1290 هجری قمری در شیراز بود که ساخت خانه‌ای با سبک‌وسیاق خانه‌های قاجاری آغاز شد تا محل زندگی خانوم زینت‌الملک قوامی، دختر حبیب‌الله خان، قوام‌الملک چهارم باشد. خاندان قوام‌الملک از نسل حاج ابراهیم‌خان کلانتر، اعتمادالدوله شیرازی بودند که در زما‌ن‌های مختلف در استان فارس و شیراز با عناوین والی و کلانتر حکومت می‌کردند. ساخت‌وساز به عهده محمدخان قوام‌الملک دوم (نوه حاج ابراهیم خان کلانتر اعتمادالدوله شیرازی) قرار گرفت و بعد از چیزی در حدود 10 سال، در نهایت توسط محمدرضاخان قوام‌الملک سوم به پایان رسید. سال‌ها زینت‌الملک قوامی در این خانه روزگار گذراند و همیشه به‌خوبی از نیازمندان پذیرایی می‌کرد. او زن بسیار خَیِری بود و به مناسبت‌های مختلف در خانه‌اش سفره نذری برپا می‌کرد.

از سال 1373 این اثر در اختیار بنیاد فارس‌شناسی قرار گرفت و با کمک میراث فرهنگی، پروژه مرمت این بنای قجری کلید خورد. سال 1374 بود که زیرزمین این عمارت با عنوان نگارخانه فارس فعالیت خود را آغاز کرد. در این نگارخانه آثار هنرمندان فارس، ایران و دیگر کشورها به نمایش درآمد و در حال حاضر عنوان موزه تاریخ فارس به آن اختصاص داده شده است. اتاق گوشواره شمالی در طبقه دوم هم به تالار موسیقی، کنفرانس و سالن نمایش فیلم تغییر کاربری داد. در حال حاضر این عمارت تاریخی، محل استقرار دفتر بنیاد فارس‌شناسی، دربرگیرنده مرکز انجمن‌های دوستداران محیط‌زیست فارس، هنرمندان جوان فارس، دوستداران میراث فرهنگی استان فارس، فرهنگ و ادب فارس، عکس، گرافیک و نیز انجمن حمایت از حقوق کودکان فارس و نیز کتابخانه تخصصی تاریخ و هنر است و به‌عنوان یک جاذبه تاریخی از گردشگران میزبانی می‌کند. 

خانه زینت الملوک در سال 1354 و با شماره 938 در فهرست آثار میراث ملی به ثبت رسید.

خانه زینت‌الملک با زیربنایی برابر با 2700 متر مربع و مساحتی برابر با 3290 متر مربع به فاصله یک کوچه از خانه نارنجستان قوام قرار دارد. این دو بنا مجموعه قوام را تشکیل می‌دهند که در دوران ناصرالدین شاه ساخته شده‌اند. تونل زیرزمینی که این دو عمارت را به‌هم مرتبط می‌کند در گذشته به‌منظور امنیت عبورومرور ساکنان خانه کاربرد داشت.در خانه زینت‌الملک اِلمان‌های سبک معماری ایرانی مانند اندرونی و بیرونی، هشتی، حوض و غیره به‌کاررفته است. در کنار ورودی با هنر معرق‌کاری، دو سکوی نشیمن به ارتفاع 70 سانتی‌متر قرار دارد و دو سرباز قاجاری با اسلحه کنار آن‌هاست؛ بر فراز سر در ورودی کتیبه‌ای سنگی که روی آن تاریخ 1300 هجری قمری حک شده را می‌توانید ببینید.عمارت اصلی بیش از 20 اتاق دارد که بیشتر آن‌ها دارای سقف چوبی‌اند و با تصاویری از گل‌وبوته، حیوانات و پرندگان نقاشی شده‌اند و گچ‌بری، آینه‌کاری و دیگر تزیینات بر زیبایی آن‌ها افزوده است. همچنین پنجره‌های ارسی انعکاس زیبای نور را بر روی درودیوارها هنگام تابش آفتاب می‌اندازد و فضایی جذاب را می‌آفرینند. در برخی از اتاق‌ها تصاویری از زنان و کودکان اروپایی به چشم می‌خورند که نشان‌دهنده تأثیرپذیری معماری قاجاری از معماری و هنر اروپایی است.

بخش‌های مختلف خانه زینت الملک 

حیاط

با عبور از یک راهرو، از هشتی به حیاط می‌رسید؛ اینجا آنقدر باصفاست که دلتان می‌خواهد برای دقایقی قدم بزنید و از تماشای باغچه‌ها و حوض‌های آب لذت ببرید. البته اینها تمام دیدنی‌های حیاط خانه زینت‌الملک نیستند؛ از دور به عمارت اصلی نگاه کنید و از زیبایی و ظرافت معماری آن لذت ببرید. ازاره‌های سنگی مشبک و حجاری شده و کاشی‌کاری هلالی و تصویر شیر و خورشید بر پیشانی ساختمان را از دور ببینید. همچنین در اطراف حیاط 20 اتاق دیده می‌شود که به یکدیگر راه دارند.

تالار شاه ‌نشین (تالار آئینه‌) و اتاق ‌ها

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این خانه تالار اصلی‌ست که در ضلع غربی بنا قرار دارد و دیوارهای آن آینه‌کاری و نقاشی شده است. در طراحی این تالار از هنر ایرانی و اروپایی استفاده شده است، اما سبک ایرانی به‌وضوح در آن مشهود است.

موزه تاریخ فارس در زیرزمین خانه زینت الملوک

زیرزمین دو ورودی یکی در جنوب‌شرقی و دیگری در شمال‌شرقی دارد و آجر‌کاری شده است. این محل هم‌اکنون موزه‌ مشاهیرست و مجسمه‌های این مفاخر به‌ترتیب ادوار مختلف تاریخی در معرض نمایش قرار گرفته‌اند. بخشی از زیرزمین که کاملا آجرکاری شده به‌عنوان اسلحه‌خانه، بخشی دیگر با اتاق‌های متعدد جهت نگهداری مواد غذایی و بخش میانی هم برای استراحت در فصل تابستان مورد استفاده بوده است.در این موزه بیش از 50 مجسمه و 5 سردیس وجود دارد که هر کدام جذابیت‌های مختص به خود را دارند و پشت هر چهره داستانی نهفته است. همچنین به دلیل جایگاه حافظ و حفظ تصویر ذهنی این شاعر در میان مردم، تندیس وی ساخته نشده در عوض یک بخش عرفانی مختص به حافظ در این موزه ایجاد شده است.

مجسمه‌ های موزه 

مجسمه‌های خانه زینت الملک یا همان موزه مادام توسو شیراز توسط بنیاد فارس‌شناسی در مدت 4 سال توسط گروهی از هنرمندان مجسمه‌ساز به سرپرستی استاد «شانس» ساخت آن‌ها انجام گرفته است. در ساخت مجسمه‌ها از موم استفاده شده و سرما و گرما بر روی آن‌ها تاثیرگذار است؛ سردیس‌ها که تنها از قسمت سر افراد ساخته شده‌اند از جنس گچ و رزین‌اند و برای چشم‌ها نیز از چشم‌مصنوعی استفاده کرده‌اند. برای موی سر، سبیل و ریش مجسمه‌ها، موی طبیعی روی تور بافته شده و سپس روی سر مجسمه نصب شده است.

برای خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح پارسیان شوید.

جهت رزرو تور و سفر به شیراز با شماره 02162714 در تماس باشید.